KONU İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

I

Acheron: Epeiros'ta bir ırmak, tamu (cehennem), öteki dünya, yeraltı ülkesi. Livius'da, Cicero'da, Vergilius'da değişik anlamlarda kullanılmaktadır. Lucretius'da Yeraltının ülkesi, tamu demektir.

Aeneas: Anchises ile Venüs'ün oğlu, Romalıların atası.

Aether: Havanın en üst katı, esir denen alan.

Aleksander: Troya Kıralı Priamus'un oğlu Paris'in öteki adı.

Aulis: Yunan donanmasının Troya savaşına çıktığı Boiotia'daki bir limanın adı.

Charybdis: Messina boğazında bir çevrinti, yutan, yok eden kimse.

Ennius: İ.Ö. 239 -169 yılları arasında yaşamış, çok yönlü, Annales adlı yapıtın yazarı olan bir Latin ozanı.

Helena: Sparta kralı Menelaos'un karısı, Paris'in kaçırarak Troya savaşının çıkmasına yol açtığı güzel kadın.

Helicon: İtalya'da bir yöre.

Hymena: Düğün tanrıları.

Iphianassa: Bir Yunanlı komutan olan babasının (Agamemnon), Aulis'te, savaşı kazanmak için tanrılara adadığı kız, Iphigenia.

Orcus: Suçluların atıldığı karanlık yeraltı ülkesi, tamu, öbür dünya. Otto Seemann "Mythologie der Grichen und Römer" adlı kitabının 207. sayfasında bunun için: "Romalılar bunu Etrüsklerden almış, bir ölüm tanrısı olarak ona kimlik vermiş, pusatlarla donatarak Orcus adını vermiştir" diyor.

Pythia: Apollo Tapınağı'nın bilicilerinden biri, Apollo bununla bildirirmiş sözlerini gerektiğinde.
Thyrsus: Eski Greklerin yaptığı bir tür içki, şarap.

II

Aurora: Gün doğumu tanrıçası, Hyperion'un kızı, Tithonos'un karısı, Eos.

Bacchus: İçkinin, bağlarının, üzüm asmalarının tanrısı. Dionysos.

Ceres: Bolluk Tanrısı. Demeter'in Latincesi.

Chimaera: Ağzından yalımlar saçan bir dev. Bellerophon öldürmüştür onu.

Curetes: Girit'te yaşayan, Jupiter'in doğumundan sonra ona yardımcı olan, buyruğunda bulunan bir boy. Bunlar Jupiter rahipleri olarak anılır, çok gürültülü bir müzikle ona tapınırlarmış.

Curetes Dictae: Girit'in Dikte (Diktinna) denen dağıyla ilgili olduklarından bu adı almaktadırlar.

Cybele: Kaynak bakımından Phrygialı bir kadın tanrıdır. Bütün tanrıların anası sayıldığından kendisine Romalılarca "Mater Magna" denirdi. Uranos ile Gea'nın kızı, Kronos'un karısı, Zeus ile öteki Kronidlerin anasıdır. İda dağında konaklarmış. Grek dininde Rhea adıyla anılırdı. Hannibal savaşlarının Romalıları yıkıma uğrattığı yıllarda rahiplerin isteği üzerine özel bir birlik eliyle Romaya taşınmıştır. Bu tanrıçanın küçük, kara bir taşla kişilendirilen özü bu yolla Anadolu'dan alınmış, Roma'nın Kartaca savaşlarını kazanmasını (İ.Ö. 214) sağlamıştır.

Cybele bütün tanrılık çevresi, bağlantılarıyla Roma'ya Anadolu'dan geçmiştir. Bunun Hititlerde "Kubaba" olarak adlandırıldığını, Sümerlerde de bilinen bir tanrıça olduğunu değişik yazılardan anlıyoruz.

Erguvan boyalı giyimlik: Roma'da Senato üyelerinin toplantılarda giydikleri erguvan rengi giysiler.

Gallus: Tanrıça Cybele'nin buyruğu altında bulunan, onun işlerine bakan papazların bir takımı. Ötekiler de Kabirler, Semivirler, Koribantlardı.

Nektar: Kişilere sonsuz bir dirilik veren su, bengisu, tanrılık içki.

Neptunus: Rhea ile Kronos'un oğlu, Homeros'a göre Zeus'un küçük kardeşi. Grekler buna Poseidon derler; suların, denizlerin tanrısıdır.

Phobus: Savaş Tanrısı Mars'ın (Ares) buyruğunda bulunan bir tanrı.

III

Ancus Marcius: Roma'nın dördüncü kralı.

Cerberus: Yeraltında tamunun kapılarını bekleyen üç ya da yüz başlı bir köpek.

Danaos: To'nun soyundan olup Belos'un oğlu, Aigiptos'un kardeşidir. Argos'a götürmek üzere bir gemiye bindirdiği elli kıza evlenecekleri elli erkeği öldürmek için birer kama verir, kızlar da onun sözünü yerine getirir, yalnızca Hypermnestra kocası Lynkeus'u öldürmez. Bu yüzden tanrılar Danaos'u yerin altına cezasını çekmeye atar.

Furia: Grekçede Erinyen, yeraltında, Hades'te işleri gören kadınlar.

Sisyphos: Korint mitosuna göre tanrılara karşı işlediği bir suçtan dolayı cezalandırılmış: Kayaları dağın eteğinden alır, yukarı çıkarır, kayalar tepeden yuvarlanır aşağı iner, yeniden çıkarır, gene yuvarlanır, bu işi usanmadan yapar durur. Sisyphos kişinin bitmez tükenmez acılara katlanmasının bir örneğidir.

Tantalus: Zeus'un oğlu. Bir gün tanrılara şölen vermiş, şölende tanrılara oğlunun etini yedirmiş. Tanrılar bu etin ne olduğunu anlamış, Tantalus'a bütün yaşayışı boyunca varlık-bolluk içinde açlık, susuzluk çekme cezasını vermişler. Tantalus suyun içinde bile içmeye eğilirken su ayaklarının altında batarmış. Buna Tantalus acısı derler. Tantalus'un Peloponnes yarımadasına adı verilen Pelops adında bir oğluyla Niobe adlı bir kızı vardır. Bu tanrının yurdu bizim İzmir yöresidir..

Tartarus: Yeraltı ülkesi, kötülerin gideceği, acılar çekeceği yer, tamu, öbür dünya.

Tityos: İşledikleri büyük suçlardan dolayı yeraltına atılarak ağır cezalara çarptırılan Sisyphos, Tantalos, Ixion gibi Danaidlerden biridir.

IV

Centauros: Thessalia'da bulunan yarı insan, yarı at gövdeli devler. Bunlar, masallara bakılırsa, Lapithalarla korkunç bir savaşa tutuşmuşlar.

Ceres: Tarım Tanrıçası. Saturnus ile Ops'un kızı, Proserpina'nın annesi. Greklerdeki Kronos ile Rhea'nın kızı Demeter'in Latincesidir.

Charitin: Latinlerin "Gratiae" dediği Aglaja, Euphrosyne, Thalia gibi süslenmeyi sağlayan, Homeros'a göre Zeus'un, sonraki ozanlara göre Dionyos ile Aphrodite'nin kızları.

Eş: Anadolu'da yenidoğan buzağının ardından ineğin kanlı bir gömlek gibi döl yatağından çıkan buzağıyı ineğin karnında bir gömlek gibi kuşattığı söylenen nesneye eş denir.

Faunus, Fauna: İtalyanın eski halk masallarında adları geçen kır, çayır tanrıları. Bunların tutumları Panlarınkilere pek benzer. Çokluk ormanlarda yaşamayı severlermiş. Fauna Faunus'un karısı değil, dişisidir. Tepelerin iyi birer ruhu olarak adları çok geçer.

Fortuna: Bunun adına Tyche de denmektedir Grekçede. Mutluluk, iyi alınyazısı tanrıçasıdır. Geleneğe göre Okeanos ile Tethys'in kızıdır. Latincede alınyazısı demektir.

İo, İaccho: Hera'nın rahibelerindendir. Güzelliğinden dolayı Kronion onu sevmiş, Hera işin içine karışınca kıskanmış, onu yüz gözlü Argos Panoptes'in gözcülüğü altında yaşatmak istemiş. Bunun için de 1o'yu ak bir inek kılığına sokmuş. Sonunda Zeus onu kaçırmak için Hermes'i göndermiş, Hermes bekçiyi önce büyüler, sonra başını kesmiş.

Nymphe: Orman, kır perileri olarak bilinirler. Genel olarak pınarları, ağaçlıkları yer edinmişlerdir. Bunlar müziği, oyunları, türküleri seven, koruyan kimselerdir. Satyrler soyundan sayılırlar.

Pan: Yedi boğumlu flütün bulucusu müzik tanrıları. Pan bir gün su perisi Sirinks'e gönül verir, Sirinks kaçar, o kovalar. Sirinks kurtulmak için kendini bir kamışa çevirir. Pan bu kamıştan bir flüt yaparak acı acı çalar dururmuş... Grek mitolojisine göre kırların, çayırların da tanrısı sayılırlar.

Scylla: Theseus mitosuyla Atina'nın masallarda söylenen kralı Aegeus'un kardeşi Nisos'un kızıdır. Charybdis boğazıyla da bağlantısı vardır. İşlediği bir suçtan dolayı tanrılarca taşa çevrilmiştir.

Selene: Buna Luna da denir. Artemis gibi bu da Apollo'nun ikiz kardeşidir. Gökteki ayın tanrıçasıdır, ayı kimliklendirir. Çokluk kültür tanrıları arasında yer almaktadır. Helios ile (güneş) bir anılır.

Simulacra, figura, forma: Bunlar, daha bunlar gibi nesnenin belli bir biçim, bir düzen kazanmasını gösteren, nesnenin bizim algıladığımız gerçek ölçüler içinde yer kaplamasını, bize görünmesini sağlayan, bizce bilinmesine, duyularımıza gelmesine neden olan, yol açan yapısı, özüyle ilgili, onları kuran durumlarına bağlı olanlara Lucretius bu adları veriyor. Bunlar bizim dilimizde nesneden çıkan, onu bizim duyularımızda olduğu gibi, yalnızca çok küçük bir ölçüde yansıtan özdeşleri, bize gelen görüntüleri, bizi etkileyen, duyularımızı uyaran, belli biçimde, belirli yapıda geldiği nesneyi olduğu gibi veren görünüşleridir. Aşağı yukarı Lucretius'ta anlamları birdir. Bunlara yerlerine göre nesnelerden çıkan, yayılan gömlekler de diyebiliriz.

V

Arcadius: Peleponnesos'un dağlarla çevrili bir yöresidir.

Androgynus: Hem erkek, hem dişi olan bir yaratık.

Bistones: Trakyalı bir boyun adı. Bistonia Trakya ile ilgili olan anlamında.

Cecrops: Attike'nin ilk kralı. Kekrops da denilmektedir.

Diomedes: Theblere karşı açılan yedi savaşta ölüsü bulunan Tydeus'un oğludur.

Flora: Roma'da çiçeklerin, çiçek açımının tanrıçasıdır. İlkyaz başlarında yeryüzünde çiçekleri açtıran buymuş.

Giagantos - Gorgon: Grek - Latin masallarında sık sık adı geçen devler.

***

Eski Grek-Latin masallarıyla ilgili açıklamalar konusunda geniş bilgi almak için bk. "Mythlogie der Griechen und Römer", Otto Seemann, 1895, Leipzig. Ayrıca, Roma tarihleri.