Soru 67 : Duyu verileri ve deneylerimiz dışında yer alan kendinde nesneler hakkında bilgi edinebilir miyiz?

Hayır, edinemeyiz. Çünkü, duyularımızın ve deneylerimizin bize dışdünyadan aktardığı ve bilgimizin vazgeçilmez maddesi olan veriler, önce duyarlığın, sonra da anlayışgücümüzün formlarından geçer, onların şeklini alır onlar tarafından düzene sokulur. Oysa, duyarlığın formları ve anlayışgücünün kategorileri, insan öznesinde (zihninde) bulunan şeylerdir, yani özneldir. Bundan ötürü dışdünyayı, olduğu gibi, yani kendinde nasılsa öyle ve hiç değişikliğe uğramadan bilmemiz mümkün değildir. Biz sadece bize göründükleri biçimler içindeki nesneleri biliriz; bize görünüşlerinin dışında, yani kendilerinde, nesnelerin «nasıl» oldu¬ğunu bilemeyiz. Teknik felsefe terimleri ile bunu «biz fenomenleri bilebiliriz, bunların altındaki kendinde - şeyi; özne¬mize göre şekillenmemiş ve şartlanmamış şeyi yani noumen'i bilemeyiz», diye açıklamak mümkündür. Bundan ötürü bilgimiz mutlak bir bilgi değildir; görece (izafî) bir bilgidir. Kant'ın bilginin değeri hakkındaki bu görüşüne «öznel görececilik» denir.