DÜŞÜNCELER VE SOHBETLER

DÜŞÜNCELER -14-

1-ayak,papucun ölçüsü oldugu gibi herkes içinde servetin ölçüsü vücuttur.bu kaideye baglanırsan daima dogru yolda yürürsün.buna önem vermezsen mahvolursun.bir uçurumda yuvarlanıyormuşsun gibi artık hiçbir şey seni tutamaz.papuç içinde böyledir.ayagının ölçüsünü bir defa aştın mı evvala yaldızlı ayakkabıların,sonra erguvan renginde kumaştan ayakkabıların olur ve nihayet nakışlı ayakkabı istemeye kalkarsın.zira bir defa sınırı aşan için artık sınır yoktur.

2-kadınlar gençkken kocaları tarafından metres sayılırlar.bu kadınlar kocalarının;yanlız temin ettikleri zevk için kendilerine kıymet verdiklerine bakarak,sadece hoşa gitmek arzusuyla süslenmeyi düşünürler ve bütün ümitlerini itimatlarını süse baglarlar.bu yüzden onlara yanlız haiz oldukları irfan,iffet,tevazu nispetinde hürmet ve itibar göreceklerini anlatmaya çalışmak kadar hiçbir şey faydalı ve zaruri degildir.

3-bir kimse sana haksızlık eder,yahut aleyhinde söylerse onun bunu yapmaya kendisini mecbur saydıgına inanmaya çalış.zira o hakikatte senin düşünceni degil,kendi fikrini takip eder.neticede kötü muhakeme ederse yanlız kendisi aldandıgı gibi yine yanlız kendini yaralamış olur.filhakika bir kimse çok dogru ve çok ve çok benimsenmiş bir kaziyeyi batıl zannederse,bundan zarar görecek kaziye degil,onu kötü muhakeme ederek aldanandır.bu kaideyi iyi kullanırsan aleyhinde söyliyenlere sabırla tahammül edersin.zira her küfredene "kendisini haklı zannediyor" diyebilirsin.

4-her şeyin iki kulpu vardır: biri onu taşımaya elverişli olan kulp,öteki taşımaya elverişli olmayan kulptur.şu halde kardeşin sana bir kötülük ederse,onu sana kötülük yaptıgı taraftan alma.zira bu onu götürüp gitmeye müsait olmayan kulptur.fakat öbür taraftan yani senin kardeşin oldugu taraftan al.bu suretle onu sana tahammül edilebilir gösteren saglam tarftan tutmuş olacaksın.

5-şu tarzda düşünmek dogru muhakeme etmemektir:"ben sizden zenginim,şu haldesizden iyiyim.ben sizden daha iyi konuşuyorum.bunula birlikte sizden daha degerliyim."dogru muhakeme etmek için şöyle düşünülmelidir:"ben sizden zenginim yani servetim sizinkinden daha fazladır.bensizden daha güzel konuşuyorum,o halde benim nutuklarım sizinkilerden daha kıymetlidir." çünkü sen ne servet nede nutuksun.

DÜŞÜNCELER -15-

1-bir kimsenin pek erkenden yıkandıgını görürsen çok erken yıkanmış olmakla kendine kötülük ettigini söyleme.sadece zamanından evvel yıkandıgını söyle.başka birinin çok fazlaşarap içtigini görürsen çok içmekle fena ettigini söyleme,sadece fazla içtigini söyle.ziraonu bu surette hareket ettiren sebebi iyice bilmeden fena ettigini nasıl bileceksin.işte bu tarzda muhakeme ettigin vakit daima gözünle bir şeyi görüyor ve başka bir şey hakkında hüküm vermiş oluyorsun.

2-kendine asla filozof deme.cahillerin önünde güzel vecizeleri sayıp dökme.en iyisi bu vecizelerin emrettikleri şeyi yap.mesala bir ziyafette nasıl yemek yendigini anlatma.fakat nasıl yenmesi lazımsa öyle ye.ve hatırla ki,herşeyde ve her yerde Sokrates böylece her gösterişten ve böbürlenmeden kaçınmıştır.bazı gençler ondan kendilerini başka filozoflara takdim etmelerini rica ederlerdi.ve o kendisine önem verilmemesine,şikayettsiz tahammül ederek onların arzularını yerine getirirdi.

3-cahillerin huzurunda derin ve mühim meseleler açılırsa sukutu muhafaza et.zira henüz hazmetmedigini iade etmekte büyük bir tehlike vardır.bir gün bir kimse çıkar da senin hiçbir şey bilmedigini ileri sürerse ve sen bu iddia karşısında öfkelenmezsen o zaman filozof olmaya başladıgını anla.zira hoyunlar ne kadar yem yemiş olduklarını çobanlarına gidip göstermezler,fakat yedikleri yemi iyice hazmettikten sonra süt ve yün yaparlar.sen de cahillere güzelce vecizeler sayıp dökme
iyice hazmetmişsen bunları hareketlerinle göster.

4-kanaatkar bir hayat sürmeye ve vucuduna sert muameleye alışmışsan,bundan gurur duyma.eger sade su içiyorsan,her fırsatta sadece su içtigini söylemeye kalkma.sabra tahammüle alışmak istiyorsan,bunları kendin için yap,başkaları için degil.heykelleri kucaklamaya kalkma.en çok susasdıgın zaman agzına bir yudum su al,sonra bunu tükür ve kimseye söyleme.

5-cahilin hali ve karakteri:hayrını ve şerrini asla kendisinden beklemez,daima başkalarından bekler.hakimin hali ve karakteri:başına gelecek bütün iyiligi ve bütün kötülügü kendisinden bekler.

6-hakkında söylenecek şeylere ehemmiyet verme,zira bunlar senin elinde olan şeyler degildir.

7-sana çok güzel,çok iyi görünen şeyler katiyen çignenmeyecek birer mukaddes gibi görünsün,zahmetli yahut zevkli,şerefli yahut utanılacak bir şey karşına çıkarsa hatırla ki mücadele günü gelmiştir.

8-ilerlemen veya mahvolman bir ana,bir cesaret veya korkaklık hareketine baglıdır.

9-sana gelince: henüz Sokrates olmamakla beraber Sokrates olmak isteyen bir adam gibi yaşamalısın.

10-felsefenin en mühim kısmı kaidelerini uygulamaktan bahseden kısmıdır.mesela asla yalan söylememelidir. ikinci kısmı bunun ispatını gösteren kısmıdır: neden yalan söylememeli? üçüncü kısım ise bu ispatların delillerini vererek,bir ispatın neden ibaret oldugunu ve onun hakikat ve kesinligini gösteren kısmıdırki delil,netice,tezat,tenakuz,hakikat butlan gibi muhtelif tabirleri tarif ve izah eder. üçüncü kısım ikincisi için ve ikinci kısım birincisi için zaruridir. fakat hepsi için zaruri olan birinci kısımdır ve orada durmak,sebat etmek lazımdır. genellikle bu nizamı tersine çevirir ve sadece üçüncü kısma önem veririz.bütün gayretimiz bütün tetkiklerimiz üçüncüsü için yani delil ve bürhan için olur. ve birinci kısmı yani uygulamadan ibaret olan kısmı ihmal eder unuturuz.bunun neticesi olarak icabında yalan söylemekten çekinmeyiz.buna mükabil yalan söylememek icapettigini her zaman iyice ispata hazırız.