Denis Diderot - Filozofça Düşünceler 4

XVI

Bir gün birine sormuşlar, gerçek tanrıtanımaz varmı diye, gerçek Hıristiyan bulunduğuna inanıyormusunuz diye cevap vermiş.

XVII

Metafiziğin bütün saçmaları, ileri süren kimseyi haksız çıkaran bir kanıt değerini bile taşımaz. Onları çürütmek için çok kere maddî veya manevî duyuları dürtüklemek gerekir. Bir kuşkucuya, kendi varlı­ğını inkâr etmekte haksız olduğu ancak dayakla ispatlanabilir. Elde bir tabanca ile Hobbes’a da buna benzer bir ders verilebilir. «Sökül paraları, yoksa ölürsün. Burada bizden başka kimse yok.
Ben daha güçlüyüm. Aramızda hak mak diye bir şey olamaz.»

XVIII

Tanrı tanımazlığın yediği büyük darbeler hiç de metafizikçinin elinden çıkma değildir. Malebranche ile Descartes’ın yüksek düşünceleri, materyalizmi sarsmaya Malpighi’nin gözlemlerinden daha az elverişlidir. Eğer bu tehlikeli varsayım günümüzde sarsılmaktaysa bunun şerefi yalnız deneysel fiziğindir. Üstün zekâlı bir varlığın bulunduğunu gösteren sevindirici kanıtlar, ancak Newton’un, Musscheribroeek'un, Hartsoeker’in Nieuwentyt’in eserlerinde bulunabilir. Bu büyük adamların sayesinde dünya artık Tanrı değil, çarkları, kayışları, makaraları, zembereği, ağırlıkları bulunan bir makinadır.

XIX

Varlık bilgisinin incelikleri olsa olsa şüphecileri ortaya çıkarmıştır. Ancak doğa bilgisi gerçek tanrıcıları yaratabilir. Canlıların yumurta İle ürediğinin anlaşılması, tek başına, tanrıtanımazlığın en zorlu itirazlarından birini çürütmeye yeter. Hareket ister temelli, ister geçici olsun, maddeye özgü bir şey ise de, şimdi anlıyorum kİ, canlının gelişiminde onun etkisi sona ermektedir. Bütün gözlemler bana gösteriyor ki, çürüme, kokuşma olayı, canlıya benzer yeni hiç bir şey meydana getirmiyor. En ilkel böceğin yapısı, insanın yapısından daha az şaşırtıcı değildir. Çekinmeden şu sonucu çıkarabilirim bundan: Moleküllerin içsel bir hareketi onlardan birini meydana getirebileceği gibi, pekâlâ, ötekini de meydana getirmiş olabilir. Bundan iki yüzyıl kadar önce, bir tanrıtanı­maz daha da ileri giderek, belki de bir gün, kokmuş bir et parçasından bir sürü sinek türeyip çıktığı gibi, yerin altından da düpedüz insanların ortaya çıktığı görülecektir, demiştir. Doğrusu, bir metafizikçinin ona ne cevap vereceğini bilmek isterdim.