KONFÜÇYÜSÇÜLÜK’TE KUTSAL METİNLER - 1
|
|
Ahmet GÜÇ
ÖZET
Konfüçyüsçülüğün kutsal metinleri Beş Klasik ve Dört Kitap olarak bilinen eski kitaplardır. Beş Klasik: Tarihi Dökümanlar Kitabı, Şiirler Kitabı, Değişiklikler Kitabı, Âyinler Kitabı ve İlkbahar ve Sonbahar Vekâyinameleri’nden ibarettir. Dört Kitap ise: Konfüçyüs’ün Konuşmaları, Mensiyüs’ün Kitabı, Büyük Bilgi ve Orta Yol Doktrini’dir. Bu eserler idareci bir sınıfın eğitiminintemelini oluşturmuş ve devlet memurlarının memuriyete alındıkları sınavlarda da esas kabul edilmiştir.
GİRİŞ:
Çin’in klasik edebiyatı kısmen Konfüçyüs tarafından bir araya getirilen eski parçalardan kısmen de bizzat Konfüçyüs’ün veya mektebi mensuplarının telif ettiği eserlerden meydana gelmiştir. Bu eserlere Çinliler King, yani Kitab-ı Kerim adını vermişlerdir . Ayrıca King kelimesinin “usûle uygun olan şey” yani meşru, kabul edilmiş anlamına da geldiği söylenmiştir . Bu kitaplar, Çin’de doğmuş olan dinlerle felsefelerin esaslarını teşkil ettikleri gibi, Çin edebiyatının da en eski ve en klasik örneklerini ihtiva ederler. Kien-Loung’un emriyle milâdî 1773 tarihinde dînî kitaplar için kabul edilen bibliyografik sisteme g öre , bu kitaplar, birinci derecede dînî kitaplar ya da küçük King’ler adıyla iki kısma ayrılmıştır.
Konfüçyüs’e veya mektebi mensuplarına ait olan eserler beş klasik (king) , yani beş dînî ki tapla dört chou’dan yani tarih kitabından ve hemen hemen bunlar kadar mühim olan daha birkaç kitaptan ibarettir .
Bu beş klasik ve dört kitap mevcut şeklini Chu Hsi (1130-1200) yönetimindeki Sung Hanedanlığı zamanında almıştır .
A. BEŞ KLASİK (WOU KİNG):
1. Değişiklikler Kitabı (Yi King)
Chou I diye de bilinir . Hem Konfüçyüsçülüğün beş klasiğinin hem d e Çin’in en eski ve en kutsal kitaplarının ilkidir . Bu kitap Wuti’lerden (beş hükümdar) birincisi olan Fu-Hsi’ye isnat edilmektedir .
Rivayete göre Fu-Hsi, halkı vahşet halinden kurtararak medenî hayata alıştırmış; onlara mûsikiyi, avcılığı, balıkçılığı, ehlî hayvanlardan istifade etmeyi öğretmiş, iyi bir hükümete lâzım olan müesseselerin temellerini atmış, dînî ahlâkı ve idarî prensipleri ihtiva eden Yi King’i telif etmiş ve amel düsturu olmak üzere Çinliler'e hediye etmiştir . İmparator Ch’in Shih-Huang-ti, Çin'deki bütün kitapların yakılmasını emrettiği zaman, Yi King kutsal olması itibariyle bu felaketten kurtarılmıştır .
Yi King, daha sonra gelen bilginler tarafından karmaşık bir kozmoloji ve geleceği önceden tahmin etme metodu haline dönüştürülen ilkel bir kehânet sistemi veya diğer bir ifadeyle, geleceğe dair olayları tahmin etmede yardımcı olabilecek eski ve ilkel bir kehânet el kitabıdır.
O, eskiye âit bir seri şema ve daha sonra onlar üzerinde yapılan yorumlardan ibârettir . Diğer bir tanımlamaya göre Yi King; tabiattaki ve insan toplumundaki iki temel güç (Yin-Yang) arasındaki ilişkiyi yansıtan kesik ve düz çizgilerin değişik şekillerde birleştirilmesinden oluşturulan 64 altı köşeli yıldızdan (hexagram) ibaret bir gruba dayandırılan, kehânet hakkındaki metinlerin bir koleksiyonudur .
Yi King’in metninin orijinal kısmının Konfüçyüs’ten daha önceye, Chou Hânedanlığı'nın ilk günlerine (m.ö.1000) âit olduğu söylenmiştir . Onun üzerinde yapılan yorumlar Konfüçyüs’e atfedilmektedir. Bazı bilim adamları da Yi King'in M.Ö. üçüncü asrın ürünü olduğunu ileri sürmüşlerdir. Fakat diğer pek çok eser gibi Yi King’in de uzun bir gelişim süreci sonunda mevcut şeklini almış olduğu bir gerçektir. İlk devirlerden beri hem Konfüçyanist, hem de Taoist okul, onun kendi klasiklerinden olduğunu iddia etmişlerdir . Bu kitabın özellikle Taoistler arasında çok meşhur olduğu söylenmektedir . Daha sonra belirli bir Budist grubu da ona başvurmuş, onu incelemiş ve üzerinde yorumlar yapmışlardır .
Düz ve kesik çizgilerden oluşan ve Yi King’in özünü ve orijinal kısmını teşkil eden ve Pa Kua (Sekiz Trigram) adı verilen şekillerin çok eski olduğu söylenmektedir. Güya Fu-Hsi zamanında Sarı Nehir'den büyük bir ejderha çıkmış, onun sırtında bazıları açık ve bazıları koyu renkte bir takım çizgiler nakşedilmiş durumdaymış, Fu-Hsi bu çizgilerin manasını bildiğinden Yi King’deki Kua denilen şekilleri bunlardan almış. Bu şekiller üst üste konulmuş, düz çizgilerle kesik çizgilerin terkîbinden şu sekiz şekil hasıl olmuştur :
Daha sonra her şeklin çizgisi altışar çizgiye tamamlanmaksuretiyle yapılan ikinci bir terkiple almış dört şekil meydana gelmiştir. İşte Yi King’in metninin esasını bu altmış dört şekil oluşturmuştur .
Diğer bir anlatıma göre Fu-Hsi, ejderha’nın sırtında nakşedilmiş bulunan bu altmış dört şekli şerh ve izah etmiş ve bu suretle Yi King’in metni meydana gelmiştir. Bununla birlikte, gerek bu şekillerden ve gerekse şerh ve izahlardan açık bir mana çıkarmak hususunda Çinliler bile pek çok zorlukla karşılaşmışlar, bunları îzah için çok sayıda tefsir yazmışlardır.
Yi King’in bu yolda yazılmış şerh ve tefsirleri farklıdır. Önce, altı çizgiden meydana gelen her şekilden sonra kısa kısa notlar vardır. Bu notlar Wen kralıyla onun oğlu ve üçüncü hânedanın kurucusu olan Tcheou dükasına isnat edilmiştir. İlki, altı çizgili şekillerin tamamına dair açıklamada bulunmuş; ikincisi ise, bu şekilleri teşkil eden unsurları açıklamıştır. Bu tefsir ve şerhlere bir çok ek bilgi ve hâşiyeler ilave edilmiştir. Buna rağmen, bu ilavelerin metin ve şekillerle münasebetlerinin o kadar yakın olmadığı söylenmiştir. Konfüçyüs, Yi King’in tefsirini halkın anlayabileceği bir dilde yazmış olduğu halde bu kitabın anlaşılması yine de zorluktan kurtarılamamıştır. Konfüçyüs’ün yazımından sonra kitabın tamamı 24107 Çin harfinden teşekkül etmiştir .
Yi King’in esasını teşkil eden ve yukarıdaki şemada gösterilen düz ve kesik çizgilerin Yin ve Yang prensipleri ile ilişkisi ise şöyle anlatılmıştır : Şemada görülen kesik çizgiler, dişi ya da pasif kozmik güç olan Yin’i; düz çizgiler ise, erkek ya da aktif kozmik güç olan Yang’ı temsil eder. Hepsi birlikte, Çin kozmolojisine göre evreni meydana getiren sekiz temel kurucuyu sembolize ederler. Bunlar : Gök, Yeryüzü, Ateş, Su, Rüzgâr, Gök Gürültüsü, Tepeler ve Bataklıklar'dır. Bu çizgiler aynı zamanda ana yönleri, ahlâkî ve zihinsel vasıfları, rûhî ve politik düşünceleri de sembolize ederler. Aynı şekilde onların evrenin sırları hakkında birer ipucu ihtiva ettikleri de düşünülmüş ve Çin’de kehânet ve fal bakma konusunda yoğun olarak kullanılmışlardır . Her şeye rağmen bu kitap Çinlilerce çok kutsal kabul edilmiştir. Zor işlerde dâima ona başvurularak bir şeyin uğurlu veya uğursuz olduğuna hükmedilmiştir. Bu uğurlu veya uğursuz sayma şekli, çıkan şeklin hükümlerini şerh ve tefsirlerde arayarak , o iş hakkında bir hüküm bulmaktan ibarettir. Şârih ve müfessirler, esasen bu şekillerin değişmesini tabiat ve mukadderât-ı beşeriyenin değişmesine benzetmiş, açıklamalarını bu bakış açısından yürütmüşlerdir. Bunun da, bir şeyi ugurlu veya uğursuz saymaya oldukça müsait olduğu belirtilmiştir. Bütün bunlara rağmen,Yi King’in şerh ve tefsiri için kabul ve takip edilmiş olan kaidelerin halâ bilinemediği ifade edilmektedir .
2. Tarih Kitabı (Şu King):
İsminden de anlaşılacağı gibi Şu King , “ resmî Çin edebiyatına dâhil olan, m.ö. 2357-627 tarihleri arasında geçen tarihî olayları anlatma gayesi güden, fakat bir tarih eserinden ziyade prenslerin terbiyesine dair olan eser” diye tanımlandığı gibi; “bazı önceki imparatorlar tarafından yapılmış olduğu söylenen konuşmalar, ileride hatırlanması için yazılmış kısa notlar vs.den ibaret olan "Tarihî Belgeler Kitabı" diye de tanımlanmıştır . Bir başka anlatıma göre o; “efsanevî liderler Yao ve Shun’dan ilk Chou Hânedanlığı'na (M.Ö. 1000) kadarki tarihler arasını gösteren , bakan vb . gibi Çin idareci ve yöneticileri tarafından yapılmış konuşmalar ve öğütlerle ilgili belgelerin pek çoğunun gerçekte son Han Hanedanlığı (M.S. 23-220) dönemlerine ait olduğu belirtilmektedir .
Kısaca, "eski zamanlara ait belgeler (Shang Shu)" diye de adlandırılan Şu King, Çin’in en eski tarih kitabıdır . Konfüçyüs öncesi dönemde, Çin’de saray tarihçileri tarafından derlenmiş, daha önceki imparatorlar tarafından yapılmış konuşmalardan pasajlar ihtiva eder. Aynı zamanda Şu King, Gök’ün, yalnız faziletli idarecileri barış ve bollukla mükafatlandıracağını öğreten bir ahlakî ve dînî rivayet kitabıdır. Anlatıldığına göre Konfüçyüs, bu eseri meydana getiren çeşitli belgeleri bir araya getirmiş, onları derlemiş ve bu belgelerden her birine önsözler yazmıştır. Fakat modern bilim adamları bu eserin standart metinlerinde göze çarpan önsözlerin Konfüçyüs’ten sonraki yazarlar tarafından yazılmış olduğu kanaatindedirler. Ancak, Konfüçyüs ve öğrencilerinin sık sık bu belgelerden aktarmalar yapmış olmalarından hareketle, Konfüçyüs’ün Şu King’le bir şekilde ilişkisinin olduğu da söylenmiştir .
Geleneksel olarak Konfüçyüs’e atfedilen Şu King, m.ö. 213’te Ch’in Shih Huang-ti tarafından bütün eski kitaplarla birlikte yakılmak istendiğinde kurtarılmasına son derece gayret gösterilmiş; Han Hanedanlığı döneminde Fu Sheng ve Konfüçyüs’ün daha sonraki bir torunu olan K’ung Ankao tarafından kısmen onarılmıştır . Kitap, 25700 harf ve 58 bölümü ihtiva eder. Bununla birlikte kurtarılan nüshalardan sekiz fasıl kadarı kaybolmuştur. Zamanımıza 50 faslı ve seçilmiş parçası intikal etmiştir. Legge bunları, birbirine eşit olmayan beş gruba ayırmıştır . Güvenilirliği konusunda çeşitli tartışmaların yapıldığı Şu King’in en az yedi bölümünün eski geleneğe dayanarak oluşturulduğu ve Konfüçyüs öncesi dönemlere ait Çin dini ve medeniyeti hakkında önemli materyaller ihtiva ettiği konusunda genel kanaat vardır .
Yukarıda da belirtildiği gibi 58 bölümden meydana gelmiş olan Şu King şu altı tür belgeyi ihtiva etmektedir : Kanunlar, öğütler, emirler , ilanlar, sözleşmeler, görev ve sorumluluklar. Bunlar, yaklaşık olarak M.Ö. 2000’li yıllardan 630 yılına kadarki süreyi kapsayan belgelerdir. Kitabın her bir bölümünde bir tarihî olay hakkında kısa bilgi verilmiştir. Onun devamında da, bu olayın ahlâkî ve politik önemini vurgulayan bir örnek veya anlatım yer almıştır . Bu eserin zor ve çoğu kere de şifreli bir tarzda yazılmış olup tarih, yönetim, eğitim, coğrafya vb . gibi, pek çok kaynaktan çok sayıda konuyu ihtiva ettiği kaydedilmektedir .
Şu King tarihî bir eser olmakla beraber, Çin’in diğer vekayinâmeleriyle ve kısaca Bambo Kitapları (Les Livres de Bambou) denilen tarihî cerîdelerle mukayese edildiği zaman, tarihî kıymetinin şüpheli olduğunun anlaşıldığı ileri sürülmektedir. Bambo Kitapları, Çin’in mitolojik dönemlerine ait; Huang-ti zamanından başlayarak İsa’nın doğumundan 299 sene evveline kadar olan olayları toplayan vekayinâmelerden ibarettir. Şu King ile bu vekayinâmelerin mukayesesi gösteriyor ki, evvelkisi Yao, Shun ve Ju gibi eski imparatorların gereğinden fazla büyütülmesi hususunda şüphe çekecek derecede ifrata düşmüştür.
M. Şemseddin’e göre Şu King’in yüzeysel incelenmesi, okuyucu üzerinde güvenilirliği hakkında şüphe ettirecek bir tesir meydana getirmediği doğrudur. Çünkü açıklama tarzındaki itidal, tasvir ettiği olayların resmî vesikalardan, hükümet beyannamelerinden çıkarılmış gibi görünmesi ilk bakışta bu kanaati verecek mahiyettedir. Fakat metin yakından ve esaslı bir şekilde incelenince, kitabın bilhassa halkın ahlak ve terbiyesi nokta-i nazarından telif edilmiş olduğu çok iyi anlaşılacaktır. İhtiva ettiği hükümdar nutukları, sadrazam öğütleri tamamıyla öğretici mahiyettedir. Bunların, halka hikmet öğretimi gibi bir maksada göre yazılmış oldukları şüphesizdir. Kitabın ihtiva ettiği fasıllardan biri bilhassa hükümet idaresi prensiplerini göstermektedir.
Özetle söylemek gerekirse kitabın tamamına, tarihî bir eserden ziyade,hükümdarların bir aynası gözüyle bakmanın daha doğru olacağı söylenmiştir.
Şu King, bir tarih kitabı olarak biraz sönük olmakla beraber, akıllı ve âdil hükümdarların ne yolda hareket etmeleri gerektiği hakkındaki sahifelerin çok renkli ve çok zengin olduğu belirtilmiştir. Şu King’e göre hükümdarın fazileti, memleket ve milletin şan ve azametini yüceltir. Eğer bir hükümdar doğru yoldan saparsa, hânedanıyla beraber çöker. Gök ve halkın re'yi, saltanat asâsını, hak ve hakikat prensiplerine sâdık kalmış olan diğer bir hükümdara verir.
Saltanatın birinci hânedandan ikinciye, ikinciden üçüncüye geçişini tasvir eden sahifelerde olaylar hep bu bakış açısına göre açıklanmıştır. Görülüyor ki Şu King'in, tarihî bir kaynak oluşu noktasında bazı şüpheler vardır. Esere bu açıdan bakıldığında çok da güvenilir sayılamaz. Fakat Çinliler'in hükümet ve din hakkındaki fikirlerini tanıtmak bakımından mükemmel bir kitap olarak değerlendirilmiştir .
Şu King, meşhur sinologlardan P. Goubi l taraf ından Fransızca’ya tercüme edilmiştir. Diğer bir sinolog sayılabilecek Dekini bu tercümeyi, bir çok not ve açıklama ilavesiyle 1770 tarihinde Paris’te bastırmıştır. Şu King, W. H. Medures t ve Legge taraf ından da İngi l i z ce’ye tercüme edilmiştir. Bu tercümelerden ilki m.s 1846 tarihinde Şanghay’da basılmış, ikincisi de Çin Klasikleri adıyla neşredilmiştir .
3. Şiirler Kitabı (Şi King):
Konfüçyüsçülüğün beş klasiğinden biri ve Konfüçyüs öncesi Çin’in dînî âdet ve inançları hakkında belli başlı bir bilgi kaynağıdır . Çin şiirinin en eski derlemesidir. Batı Chou Hanedanlığı döneminde (M.Ö. 1111-770) veya diğer bir ifadeyle M.Ö. 12-6’ıncı asırlar arasında kullanımda olan 305 şiiri ihtiva eder . Bu şiirlerden çoğunun, Konfüçyüs’ün de yaşamış olduğu Chou dönemine (M.Ö. 1027-402) ait olduğu , sadece beşinin Şang Hanedanlığı döneminde (M.Ö. 1751- 1112) ortaya çıkmış olabileceği söylenmektedir. Rivayete göre Konfüçyüs, bu şiirleri, üç bin şiirin bulunduğu bir koleksiyondan seçmiştir . Diğer bir rivayete göre ise, Chou Kralları bu şiirleri, kendi halkının şiirlerini dinlemek suretiyle krallığın durumu hakkında bilgi sahibi olabileceklerini düşünerek, çok sayıda şiir arasından derlemişlerdir. Aynı zamanda bu şiirlerin, atalar kültü ve tabiat güçleri etrafında yoğunlaşan sosyal sadakati ve dînî bir bağlılığı açığa vurduğu da söylenmiştir . Ch’in Shih Huang-ti tarafından girişilen kitapların yakılması hadisesinde (M.Ö.246-209) diğer kitapların âkıbetine Şi King de uğramış ve Han Hanedanlığı döneminde yapılan restorasyon
teşebbüsüyle yeniden ortaya çıkarılmıştır .
Han Hanedanlığı döneminde derlenmiş olan ve 305 şiiri ihtiva eden Şi King, mevcut şekliyle dört bölüme ayrılmıştır. Bunlar: Kuo Feng (rüzgârlar, havalar), Hsiao Ya (küçük şiirler), Ta Ya (büyük şiirler) ve Sung (ilahiler, medhiyeler) dir. Bunlardan 160 adet olan ve hemen hemen şiirlerin yarısını teşkil eden Kuo Feng, Kuzey Çin’de Chou idaresi altındaki on beş devlete ait halk şiirleri veya diğer bir anlatıma göre adı geçen devletler tarafından sınıflandırılan mahallî şiirlerin bir koleksiyonudur . Ayrıca bu şiirler arasında halka ait âdetlere ve ahlâka dair olanlar olduğu gibi, onlar arasında çeşitli eyaletlerin umumî ve hususî hayatları ile ilgili bir çok hikaye de göze çarpar. Bir çoğu da son derece samimiyet ve heyecanla yazılmış çok önemli parçalardan oluşur . Yine bu şiirlerde meslekler, eğlenceler, din ve umumî halkın duygusal hayatı çoğu kere açık ve hisli bir dille anlatılmıştır. Hsiao Ya bölümü, saray mensuplarına ve aristokratlara ait şiirlerden oluşmaktadır. Bu şiirlerin pek çoğu saray hayatının çeşitli zevklerini, ziyafet ve şenlik âlemlerini ele alır. Ta Ya bölümündeki şiirler genel olarak heybetli ve övgü karakterli olup Chou Hanedanlığı kurucularının övgü ve sitayişi ile doldurulmuştur. Sung bölümünde ise âyinle ilgili şiirler, Chou Sarayı’nın kendi kendini öven şiirleri (31 şiir); Lu dükalığını öven şiirler (4 şiir) ve Şan Sarayı’nı öven şiirler (5 şiir) yer almaktadır.
Ayrıca bu kısım kurbanı ve atalar şerefine yapılan merasimde okunan ilahileri de kapsar. Pek çok bilim adamı Şang Şiirleri'nin, ya Şang devletinde ortaya çıktığı veya Şang devleti tarafından korunduğu konusunda hemfikirdir .
Bu şiirler manzum değildir. Fakat kafiyeli ve kıtalara ayrılmıştır. Bunların bir kısmı sıradan hikayelerdir. Bazıları ise mecaz ve istiârelerle süslüdür. Şiirlerin çoğunda her kıt’a, muntazam şekilde bir temsil ile başlar. Konular oldukça farklıdır. İçlerinden ancak bir ikisi Çin mitolojisinden bahseder . Şi King, M.Ö. 600’lerde derlenişinden itibaren tüm sonraki Çin şiir kitapları için model ve Konfüçyüsçü eğitim için çok kıymetli bir temel olmuş ve öyle devam etmiştir. Şi King’in İngilizce ve diğer Avrupa dillerinde çok sayıda çeviri ve incelemeleri vardır . Şi King’in Çince’si 39234 harften meydana gelmiştir .
4. Âyinler Kitabı (Li King):
Beş klasiğin dördüncüsü olan Li King, Çince "Âyinler Kitabı" anlamına gelmektedir. Ayrıca “Li” kelimesinin başka manaları da vardır. Çoğunlukla bu kelime; yapılması münasip olan âyin ve merasim anlamında kullanılmıştır. Li aynı zamanda alışkanlıklar, dînî, ictimâî ve evle ilgili görevler, güzel hareket ve âdâb-ı muâşeret kaideleri manalarını da ifade etmektedir . Li’nin diğer bir anlamı da “dînî âyin, tören ve merasim”dir .
ÖZET
Konfüçyüsçülüğün kutsal metinleri Beş Klasik ve Dört Kitap olarak bilinen eski kitaplardır. Beş Klasik: Tarihi Dökümanlar Kitabı, Şiirler Kitabı, Değişiklikler Kitabı, Âyinler Kitabı ve İlkbahar ve Sonbahar Vekâyinameleri’nden ibarettir. Dört Kitap ise: Konfüçyüs’ün Konuşmaları, Mensiyüs’ün Kitabı, Büyük Bilgi ve Orta Yol Doktrini’dir. Bu eserler idareci bir sınıfın eğitiminintemelini oluşturmuş ve devlet memurlarının memuriyete alındıkları sınavlarda da esas kabul edilmiştir.
GİRİŞ:
Çin’in klasik edebiyatı kısmen Konfüçyüs tarafından bir araya getirilen eski parçalardan kısmen de bizzat Konfüçyüs’ün veya mektebi mensuplarının telif ettiği eserlerden meydana gelmiştir. Bu eserlere Çinliler King, yani Kitab-ı Kerim adını vermişlerdir . Ayrıca King kelimesinin “usûle uygun olan şey” yani meşru, kabul edilmiş anlamına da geldiği söylenmiştir . Bu kitaplar, Çin’de doğmuş olan dinlerle felsefelerin esaslarını teşkil ettikleri gibi, Çin edebiyatının da en eski ve en klasik örneklerini ihtiva ederler. Kien-Loung’un emriyle milâdî 1773 tarihinde dînî kitaplar için kabul edilen bibliyografik sisteme g öre , bu kitaplar, birinci derecede dînî kitaplar ya da küçük King’ler adıyla iki kısma ayrılmıştır.
Konfüçyüs’e veya mektebi mensuplarına ait olan eserler beş klasik (king) , yani beş dînî ki tapla dört chou’dan yani tarih kitabından ve hemen hemen bunlar kadar mühim olan daha birkaç kitaptan ibarettir .
Bu beş klasik ve dört kitap mevcut şeklini Chu Hsi (1130-1200) yönetimindeki Sung Hanedanlığı zamanında almıştır .
A. BEŞ KLASİK (WOU KİNG):
1. Değişiklikler Kitabı (Yi King)
Chou I diye de bilinir . Hem Konfüçyüsçülüğün beş klasiğinin hem d e Çin’in en eski ve en kutsal kitaplarının ilkidir . Bu kitap Wuti’lerden (beş hükümdar) birincisi olan Fu-Hsi’ye isnat edilmektedir .
Rivayete göre Fu-Hsi, halkı vahşet halinden kurtararak medenî hayata alıştırmış; onlara mûsikiyi, avcılığı, balıkçılığı, ehlî hayvanlardan istifade etmeyi öğretmiş, iyi bir hükümete lâzım olan müesseselerin temellerini atmış, dînî ahlâkı ve idarî prensipleri ihtiva eden Yi King’i telif etmiş ve amel düsturu olmak üzere Çinliler'e hediye etmiştir . İmparator Ch’in Shih-Huang-ti, Çin'deki bütün kitapların yakılmasını emrettiği zaman, Yi King kutsal olması itibariyle bu felaketten kurtarılmıştır .
Yi King, daha sonra gelen bilginler tarafından karmaşık bir kozmoloji ve geleceği önceden tahmin etme metodu haline dönüştürülen ilkel bir kehânet sistemi veya diğer bir ifadeyle, geleceğe dair olayları tahmin etmede yardımcı olabilecek eski ve ilkel bir kehânet el kitabıdır.
O, eskiye âit bir seri şema ve daha sonra onlar üzerinde yapılan yorumlardan ibârettir . Diğer bir tanımlamaya göre Yi King; tabiattaki ve insan toplumundaki iki temel güç (Yin-Yang) arasındaki ilişkiyi yansıtan kesik ve düz çizgilerin değişik şekillerde birleştirilmesinden oluşturulan 64 altı köşeli yıldızdan (hexagram) ibaret bir gruba dayandırılan, kehânet hakkındaki metinlerin bir koleksiyonudur .
Yi King’in metninin orijinal kısmının Konfüçyüs’ten daha önceye, Chou Hânedanlığı'nın ilk günlerine (m.ö.1000) âit olduğu söylenmiştir . Onun üzerinde yapılan yorumlar Konfüçyüs’e atfedilmektedir. Bazı bilim adamları da Yi King'in M.Ö. üçüncü asrın ürünü olduğunu ileri sürmüşlerdir. Fakat diğer pek çok eser gibi Yi King’in de uzun bir gelişim süreci sonunda mevcut şeklini almış olduğu bir gerçektir. İlk devirlerden beri hem Konfüçyanist, hem de Taoist okul, onun kendi klasiklerinden olduğunu iddia etmişlerdir . Bu kitabın özellikle Taoistler arasında çok meşhur olduğu söylenmektedir . Daha sonra belirli bir Budist grubu da ona başvurmuş, onu incelemiş ve üzerinde yorumlar yapmışlardır .
Düz ve kesik çizgilerden oluşan ve Yi King’in özünü ve orijinal kısmını teşkil eden ve Pa Kua (Sekiz Trigram) adı verilen şekillerin çok eski olduğu söylenmektedir. Güya Fu-Hsi zamanında Sarı Nehir'den büyük bir ejderha çıkmış, onun sırtında bazıları açık ve bazıları koyu renkte bir takım çizgiler nakşedilmiş durumdaymış, Fu-Hsi bu çizgilerin manasını bildiğinden Yi King’deki Kua denilen şekilleri bunlardan almış. Bu şekiller üst üste konulmuş, düz çizgilerle kesik çizgilerin terkîbinden şu sekiz şekil hasıl olmuştur :
Daha sonra her şeklin çizgisi altışar çizgiye tamamlanmaksuretiyle yapılan ikinci bir terkiple almış dört şekil meydana gelmiştir. İşte Yi King’in metninin esasını bu altmış dört şekil oluşturmuştur .Diğer bir anlatıma göre Fu-Hsi, ejderha’nın sırtında nakşedilmiş bulunan bu altmış dört şekli şerh ve izah etmiş ve bu suretle Yi King’in metni meydana gelmiştir. Bununla birlikte, gerek bu şekillerden ve gerekse şerh ve izahlardan açık bir mana çıkarmak hususunda Çinliler bile pek çok zorlukla karşılaşmışlar, bunları îzah için çok sayıda tefsir yazmışlardır.
Yi King’in bu yolda yazılmış şerh ve tefsirleri farklıdır. Önce, altı çizgiden meydana gelen her şekilden sonra kısa kısa notlar vardır. Bu notlar Wen kralıyla onun oğlu ve üçüncü hânedanın kurucusu olan Tcheou dükasına isnat edilmiştir. İlki, altı çizgili şekillerin tamamına dair açıklamada bulunmuş; ikincisi ise, bu şekilleri teşkil eden unsurları açıklamıştır. Bu tefsir ve şerhlere bir çok ek bilgi ve hâşiyeler ilave edilmiştir. Buna rağmen, bu ilavelerin metin ve şekillerle münasebetlerinin o kadar yakın olmadığı söylenmiştir. Konfüçyüs, Yi King’in tefsirini halkın anlayabileceği bir dilde yazmış olduğu halde bu kitabın anlaşılması yine de zorluktan kurtarılamamıştır. Konfüçyüs’ün yazımından sonra kitabın tamamı 24107 Çin harfinden teşekkül etmiştir .
Yi King’in esasını teşkil eden ve yukarıdaki şemada gösterilen düz ve kesik çizgilerin Yin ve Yang prensipleri ile ilişkisi ise şöyle anlatılmıştır : Şemada görülen kesik çizgiler, dişi ya da pasif kozmik güç olan Yin’i; düz çizgiler ise, erkek ya da aktif kozmik güç olan Yang’ı temsil eder. Hepsi birlikte, Çin kozmolojisine göre evreni meydana getiren sekiz temel kurucuyu sembolize ederler. Bunlar : Gök, Yeryüzü, Ateş, Su, Rüzgâr, Gök Gürültüsü, Tepeler ve Bataklıklar'dır. Bu çizgiler aynı zamanda ana yönleri, ahlâkî ve zihinsel vasıfları, rûhî ve politik düşünceleri de sembolize ederler. Aynı şekilde onların evrenin sırları hakkında birer ipucu ihtiva ettikleri de düşünülmüş ve Çin’de kehânet ve fal bakma konusunda yoğun olarak kullanılmışlardır . Her şeye rağmen bu kitap Çinlilerce çok kutsal kabul edilmiştir. Zor işlerde dâima ona başvurularak bir şeyin uğurlu veya uğursuz olduğuna hükmedilmiştir. Bu uğurlu veya uğursuz sayma şekli, çıkan şeklin hükümlerini şerh ve tefsirlerde arayarak , o iş hakkında bir hüküm bulmaktan ibarettir. Şârih ve müfessirler, esasen bu şekillerin değişmesini tabiat ve mukadderât-ı beşeriyenin değişmesine benzetmiş, açıklamalarını bu bakış açısından yürütmüşlerdir. Bunun da, bir şeyi ugurlu veya uğursuz saymaya oldukça müsait olduğu belirtilmiştir. Bütün bunlara rağmen,Yi King’in şerh ve tefsiri için kabul ve takip edilmiş olan kaidelerin halâ bilinemediği ifade edilmektedir .
2. Tarih Kitabı (Şu King):
İsminden de anlaşılacağı gibi Şu King , “ resmî Çin edebiyatına dâhil olan, m.ö. 2357-627 tarihleri arasında geçen tarihî olayları anlatma gayesi güden, fakat bir tarih eserinden ziyade prenslerin terbiyesine dair olan eser” diye tanımlandığı gibi; “bazı önceki imparatorlar tarafından yapılmış olduğu söylenen konuşmalar, ileride hatırlanması için yazılmış kısa notlar vs.den ibaret olan "Tarihî Belgeler Kitabı" diye de tanımlanmıştır . Bir başka anlatıma göre o; “efsanevî liderler Yao ve Shun’dan ilk Chou Hânedanlığı'na (M.Ö. 1000) kadarki tarihler arasını gösteren , bakan vb . gibi Çin idareci ve yöneticileri tarafından yapılmış konuşmalar ve öğütlerle ilgili belgelerin pek çoğunun gerçekte son Han Hanedanlığı (M.S. 23-220) dönemlerine ait olduğu belirtilmektedir .
Kısaca, "eski zamanlara ait belgeler (Shang Shu)" diye de adlandırılan Şu King, Çin’in en eski tarih kitabıdır . Konfüçyüs öncesi dönemde, Çin’de saray tarihçileri tarafından derlenmiş, daha önceki imparatorlar tarafından yapılmış konuşmalardan pasajlar ihtiva eder. Aynı zamanda Şu King, Gök’ün, yalnız faziletli idarecileri barış ve bollukla mükafatlandıracağını öğreten bir ahlakî ve dînî rivayet kitabıdır. Anlatıldığına göre Konfüçyüs, bu eseri meydana getiren çeşitli belgeleri bir araya getirmiş, onları derlemiş ve bu belgelerden her birine önsözler yazmıştır. Fakat modern bilim adamları bu eserin standart metinlerinde göze çarpan önsözlerin Konfüçyüs’ten sonraki yazarlar tarafından yazılmış olduğu kanaatindedirler. Ancak, Konfüçyüs ve öğrencilerinin sık sık bu belgelerden aktarmalar yapmış olmalarından hareketle, Konfüçyüs’ün Şu King’le bir şekilde ilişkisinin olduğu da söylenmiştir .
Geleneksel olarak Konfüçyüs’e atfedilen Şu King, m.ö. 213’te Ch’in Shih Huang-ti tarafından bütün eski kitaplarla birlikte yakılmak istendiğinde kurtarılmasına son derece gayret gösterilmiş; Han Hanedanlığı döneminde Fu Sheng ve Konfüçyüs’ün daha sonraki bir torunu olan K’ung Ankao tarafından kısmen onarılmıştır . Kitap, 25700 harf ve 58 bölümü ihtiva eder. Bununla birlikte kurtarılan nüshalardan sekiz fasıl kadarı kaybolmuştur. Zamanımıza 50 faslı ve seçilmiş parçası intikal etmiştir. Legge bunları, birbirine eşit olmayan beş gruba ayırmıştır . Güvenilirliği konusunda çeşitli tartışmaların yapıldığı Şu King’in en az yedi bölümünün eski geleneğe dayanarak oluşturulduğu ve Konfüçyüs öncesi dönemlere ait Çin dini ve medeniyeti hakkında önemli materyaller ihtiva ettiği konusunda genel kanaat vardır .
Yukarıda da belirtildiği gibi 58 bölümden meydana gelmiş olan Şu King şu altı tür belgeyi ihtiva etmektedir : Kanunlar, öğütler, emirler , ilanlar, sözleşmeler, görev ve sorumluluklar. Bunlar, yaklaşık olarak M.Ö. 2000’li yıllardan 630 yılına kadarki süreyi kapsayan belgelerdir. Kitabın her bir bölümünde bir tarihî olay hakkında kısa bilgi verilmiştir. Onun devamında da, bu olayın ahlâkî ve politik önemini vurgulayan bir örnek veya anlatım yer almıştır . Bu eserin zor ve çoğu kere de şifreli bir tarzda yazılmış olup tarih, yönetim, eğitim, coğrafya vb . gibi, pek çok kaynaktan çok sayıda konuyu ihtiva ettiği kaydedilmektedir .
Şu King tarihî bir eser olmakla beraber, Çin’in diğer vekayinâmeleriyle ve kısaca Bambo Kitapları (Les Livres de Bambou) denilen tarihî cerîdelerle mukayese edildiği zaman, tarihî kıymetinin şüpheli olduğunun anlaşıldığı ileri sürülmektedir. Bambo Kitapları, Çin’in mitolojik dönemlerine ait; Huang-ti zamanından başlayarak İsa’nın doğumundan 299 sene evveline kadar olan olayları toplayan vekayinâmelerden ibarettir. Şu King ile bu vekayinâmelerin mukayesesi gösteriyor ki, evvelkisi Yao, Shun ve Ju gibi eski imparatorların gereğinden fazla büyütülmesi hususunda şüphe çekecek derecede ifrata düşmüştür.
M. Şemseddin’e göre Şu King’in yüzeysel incelenmesi, okuyucu üzerinde güvenilirliği hakkında şüphe ettirecek bir tesir meydana getirmediği doğrudur. Çünkü açıklama tarzındaki itidal, tasvir ettiği olayların resmî vesikalardan, hükümet beyannamelerinden çıkarılmış gibi görünmesi ilk bakışta bu kanaati verecek mahiyettedir. Fakat metin yakından ve esaslı bir şekilde incelenince, kitabın bilhassa halkın ahlak ve terbiyesi nokta-i nazarından telif edilmiş olduğu çok iyi anlaşılacaktır. İhtiva ettiği hükümdar nutukları, sadrazam öğütleri tamamıyla öğretici mahiyettedir. Bunların, halka hikmet öğretimi gibi bir maksada göre yazılmış oldukları şüphesizdir. Kitabın ihtiva ettiği fasıllardan biri bilhassa hükümet idaresi prensiplerini göstermektedir.
Özetle söylemek gerekirse kitabın tamamına, tarihî bir eserden ziyade,hükümdarların bir aynası gözüyle bakmanın daha doğru olacağı söylenmiştir.
Şu King, bir tarih kitabı olarak biraz sönük olmakla beraber, akıllı ve âdil hükümdarların ne yolda hareket etmeleri gerektiği hakkındaki sahifelerin çok renkli ve çok zengin olduğu belirtilmiştir. Şu King’e göre hükümdarın fazileti, memleket ve milletin şan ve azametini yüceltir. Eğer bir hükümdar doğru yoldan saparsa, hânedanıyla beraber çöker. Gök ve halkın re'yi, saltanat asâsını, hak ve hakikat prensiplerine sâdık kalmış olan diğer bir hükümdara verir.
Saltanatın birinci hânedandan ikinciye, ikinciden üçüncüye geçişini tasvir eden sahifelerde olaylar hep bu bakış açısına göre açıklanmıştır. Görülüyor ki Şu King'in, tarihî bir kaynak oluşu noktasında bazı şüpheler vardır. Esere bu açıdan bakıldığında çok da güvenilir sayılamaz. Fakat Çinliler'in hükümet ve din hakkındaki fikirlerini tanıtmak bakımından mükemmel bir kitap olarak değerlendirilmiştir .
Şu King, meşhur sinologlardan P. Goubi l taraf ından Fransızca’ya tercüme edilmiştir. Diğer bir sinolog sayılabilecek Dekini bu tercümeyi, bir çok not ve açıklama ilavesiyle 1770 tarihinde Paris’te bastırmıştır. Şu King, W. H. Medures t ve Legge taraf ından da İngi l i z ce’ye tercüme edilmiştir. Bu tercümelerden ilki m.s 1846 tarihinde Şanghay’da basılmış, ikincisi de Çin Klasikleri adıyla neşredilmiştir .
3. Şiirler Kitabı (Şi King):
Konfüçyüsçülüğün beş klasiğinden biri ve Konfüçyüs öncesi Çin’in dînî âdet ve inançları hakkında belli başlı bir bilgi kaynağıdır . Çin şiirinin en eski derlemesidir. Batı Chou Hanedanlığı döneminde (M.Ö. 1111-770) veya diğer bir ifadeyle M.Ö. 12-6’ıncı asırlar arasında kullanımda olan 305 şiiri ihtiva eder . Bu şiirlerden çoğunun, Konfüçyüs’ün de yaşamış olduğu Chou dönemine (M.Ö. 1027-402) ait olduğu , sadece beşinin Şang Hanedanlığı döneminde (M.Ö. 1751- 1112) ortaya çıkmış olabileceği söylenmektedir. Rivayete göre Konfüçyüs, bu şiirleri, üç bin şiirin bulunduğu bir koleksiyondan seçmiştir . Diğer bir rivayete göre ise, Chou Kralları bu şiirleri, kendi halkının şiirlerini dinlemek suretiyle krallığın durumu hakkında bilgi sahibi olabileceklerini düşünerek, çok sayıda şiir arasından derlemişlerdir. Aynı zamanda bu şiirlerin, atalar kültü ve tabiat güçleri etrafında yoğunlaşan sosyal sadakati ve dînî bir bağlılığı açığa vurduğu da söylenmiştir . Ch’in Shih Huang-ti tarafından girişilen kitapların yakılması hadisesinde (M.Ö.246-209) diğer kitapların âkıbetine Şi King de uğramış ve Han Hanedanlığı döneminde yapılan restorasyon
teşebbüsüyle yeniden ortaya çıkarılmıştır .
Han Hanedanlığı döneminde derlenmiş olan ve 305 şiiri ihtiva eden Şi King, mevcut şekliyle dört bölüme ayrılmıştır. Bunlar: Kuo Feng (rüzgârlar, havalar), Hsiao Ya (küçük şiirler), Ta Ya (büyük şiirler) ve Sung (ilahiler, medhiyeler) dir. Bunlardan 160 adet olan ve hemen hemen şiirlerin yarısını teşkil eden Kuo Feng, Kuzey Çin’de Chou idaresi altındaki on beş devlete ait halk şiirleri veya diğer bir anlatıma göre adı geçen devletler tarafından sınıflandırılan mahallî şiirlerin bir koleksiyonudur . Ayrıca bu şiirler arasında halka ait âdetlere ve ahlâka dair olanlar olduğu gibi, onlar arasında çeşitli eyaletlerin umumî ve hususî hayatları ile ilgili bir çok hikaye de göze çarpar. Bir çoğu da son derece samimiyet ve heyecanla yazılmış çok önemli parçalardan oluşur . Yine bu şiirlerde meslekler, eğlenceler, din ve umumî halkın duygusal hayatı çoğu kere açık ve hisli bir dille anlatılmıştır. Hsiao Ya bölümü, saray mensuplarına ve aristokratlara ait şiirlerden oluşmaktadır. Bu şiirlerin pek çoğu saray hayatının çeşitli zevklerini, ziyafet ve şenlik âlemlerini ele alır. Ta Ya bölümündeki şiirler genel olarak heybetli ve övgü karakterli olup Chou Hanedanlığı kurucularının övgü ve sitayişi ile doldurulmuştur. Sung bölümünde ise âyinle ilgili şiirler, Chou Sarayı’nın kendi kendini öven şiirleri (31 şiir); Lu dükalığını öven şiirler (4 şiir) ve Şan Sarayı’nı öven şiirler (5 şiir) yer almaktadır.
Ayrıca bu kısım kurbanı ve atalar şerefine yapılan merasimde okunan ilahileri de kapsar. Pek çok bilim adamı Şang Şiirleri'nin, ya Şang devletinde ortaya çıktığı veya Şang devleti tarafından korunduğu konusunda hemfikirdir .
Bu şiirler manzum değildir. Fakat kafiyeli ve kıtalara ayrılmıştır. Bunların bir kısmı sıradan hikayelerdir. Bazıları ise mecaz ve istiârelerle süslüdür. Şiirlerin çoğunda her kıt’a, muntazam şekilde bir temsil ile başlar. Konular oldukça farklıdır. İçlerinden ancak bir ikisi Çin mitolojisinden bahseder . Şi King, M.Ö. 600’lerde derlenişinden itibaren tüm sonraki Çin şiir kitapları için model ve Konfüçyüsçü eğitim için çok kıymetli bir temel olmuş ve öyle devam etmiştir. Şi King’in İngilizce ve diğer Avrupa dillerinde çok sayıda çeviri ve incelemeleri vardır . Şi King’in Çince’si 39234 harften meydana gelmiştir .
4. Âyinler Kitabı (Li King):
Beş klasiğin dördüncüsü olan Li King, Çince "Âyinler Kitabı" anlamına gelmektedir. Ayrıca “Li” kelimesinin başka manaları da vardır. Çoğunlukla bu kelime; yapılması münasip olan âyin ve merasim anlamında kullanılmıştır. Li aynı zamanda alışkanlıklar, dînî, ictimâî ve evle ilgili görevler, güzel hareket ve âdâb-ı muâşeret kaideleri manalarını da ifade etmektedir . Li’nin diğer bir anlamı da “dînî âyin, tören ve merasim”dir .
