Antik Yunan’da bir Tragedya örneği olarak Antigon - 3
|
|
4. Cinsiyet sorunu ya da kadının erkek otoritesine başkaldırısı
Oyundaki bir başka sorgulama, Batı siyaset felsefesinin dört düalizminden biri olan kadın - erkek çatışmadır. (14) O dönemin çoğu tragedyalarında olduğu gibi, toplumdaki korunmuş ya da dışlanmış statülerinden dolayı polise karşı yegâne bakış açısı ve meydan okumayı temsil edebilen kadınlara tahsis edilir. (15) Bu açıdan eserin bir başka didaktik özelliği kadının başkaldırısından ötürü feminizmin ilk hareketi olarak görülmesidir. Yani, Antigon, kadınların, karşı gelmeyi ve siyasal otoritenin yalnızca bir erkek alanı olmadığını da içeren de siyasal faaliyete bulunabileceğini gösterir.
Tüm eser boyunca Kreon’un ifadelerinden alınan bazı pasajlar bugün feministler tarafından sıklıkla kullanılan argümanlardır.
- “… Benim emrimi bile bile bunu yapmaya hangi erkek cesaret eder ...”
- “… Hayatım boyunca hiçbir kadın çekip çeviremez beni …”
- “… Eğer iktidardan düşmek kaçınılmazsa hiç olmasa erkek elinden olmalı. Kadınları söz sahibi yaptın, dedirtmem hiç kimseye…”
Günümüzden bakıldığında, aslında söz konusu durumun bir çelişki olmadığı, kadının toplumsal konumunun sadece gelenek tarafından değil, siyasi otorite tarafından da şekillendirildiği ve dolayısıyla Antigon’un bir erkeğe karşı çıkarak geleneğe mi siyasi otoriteye mi karşı çıktığının muğlaklaştığı tespit edilmiştir. (16)
Bu kısım için bir sonuçlandırma yapmak gerekirse, Sofokles’in Antigon’u, kadınların karşı gelmeyi ve siyasal otoritenin yalnızca bir erkek alanı olmadığını da içeren de siyasal faaliyette bulunabileceğini gösterir. (17)
Sonuç
Antigon ve Antigon tarzı eserler, birliği tehdit eder görünen çok sayıdaki siyasal sorunları ve çatışmaları gündeme getirmek ve aydınlanmak için retorik ve teatral durumları kullanma çabalarının bir ürünüdür. (18) Yani, Antik Yunan dönemi tragedya örneği olan Antigon’un kardeşini gömme tutkusu ve akabinde gerçekleşen olaylar aslında 2 – 3 günlük bir süreyi kapsasa da Antigon bugün modern dönem insanoğlunun sıklıkla karşılaştığı vicdan, otorite, aile bağları gibi birçok ikilemin Antik Yunan’daki örneğidir. Bu ikilemler kadar kadının erkek üstünlüğüne karşı göstermiş olduğu dirayet ile de gerek pre-modern (modern öncesi) gerekse modern dönem feministler için önemli bir figürdür. Bunun yanı sıra, gücü elinde bulunduran halkı yönetme gayesi ile belirli mevkilere gelen yöneticilerin bu güçten aldıkları ivme ile gücü nasıl bir tehdit ve şantaj maşası olarak kullanmaları adına önemli bir örnektir.
Sokrates ile yeni bir döneme giren Antik Yunan filozoflarının üzerinde tartıştıkları birçok sorunun ve konunun tarih boyunca sadece format değiştirerek bugünlere gelmesi aslında insanlık tarihinin dipsiz bir kuyu olmasındandır.
Kaynaklar, Referanslar ve Dipnotlar
Ana Kaynaklar
· “Antigon”, Sophokles, Türkçeye çeviren Ari Çokona, İş Bankası Kültür Yayınları/ Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi, 2014
· “Mitoloji Sözlüğü”, Azra Erhat, Remzi Kitapevi, 2004
Referanslar ve Dipnotlar
1 “Antigone’nin İki Farklı Yorumu”, Dilek Zerenler, Türkiye Araştırmaları Dergisi, sayfa: 264 – 265
2. http://www.bilgicik.com/tag/tragedya-nedir/ (son erişim: 01.11.2014)
3. abs.kafkas.edu.tr/upload/225/Antigone1.doc (son erişim: 01.11.2014)
4. abs.kafkas.edu.tr/upload/225/Antigone1.doc (son erişim: 01.11.2014)
5. abs.kafkas.edu.tr/upload/225/Antigone1.doc (son erişim: 01.11.2014)
6. “Antigone’nin İki Farklı Yorumu”, Dilek Zerenler, Türkiye Araştırmaları Dergisi, sayfa: 266
7. Bu cümlede geçen “high politics” kavramının tam çeviri anlamı yüksek politika anlamına gelse de burada “yüksek mahiyetli” kavramı kullanılmıştır. Aynı cümlede geçen “low politics” kavramının tam çeviri anlamı ise düşük politika anlamında gelse de burada “düşük mahiyetli” kavramı kullanılmıştır.
8. “Siyasi Düşünce Tarihi”, Donald G. Tannenbaum ve David Schultz, Türkçeye çeviren Fatih Demirci, Adres Yayınları, 2013, sayfa: 47
9.http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/authority (son erişim: 01.11.2014)
10. “Siyaset Teorisinde ‘Otorite’ Kavramı”, Dr. Hüseyin Bal, Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/2 Winter, 2014, Ankara, sayfa: 247
11. “Siyasi Düşünce Tarihi”, Donald G. Tannenbaum ve David Schultz, Türkçeye çeviren Fatih Demirci, Adres Yayınları, 2013, sayfa: 47
12. İçerisinde “Vicdan” geçen Kur’an-ı Kerim ayetleri:
i. EN’AM 6/24: “Bak, vicdanlarına karşı nasıl yalan söylediler! O uydurdukları putlar da kendilerinden kaybolup gitti.”
ii. TEVBE 9/118: “Allah, haklarında hüküm beklenen o üç kişiyi de bağışladı. Çünkü o derece bunalmışlardı ki, yeryüzü bütün genişliğine rağmen onlara dar gelmeye başlamıştı, vicdanları da kendilerini sıkıntıya sokmuştu. Allah’tan kurtuluşun, ancak Allah’a sığınmakta olduğunu anlamışlardı. Sonra da Allah, onları tövbekâr olmaya muvaffak kıldı da tövbelerini kabul buyurdu. Şüphesiz ki Allah, tövbeleri çok çok kabul edendir, çok merhametli olandır.”
iii. RA’D 13/19: “Şimdi Rabbinden sana indirilenin gerçekten hak olduğunu bilen bir kimse, kör olan bir kimse gibi olur mu? Fakat bunu ancak üstün akıllı ve temiz vicdanlı kimseler idrak ederler.”
iv. ENBİYA 21/64: Bunun üzerine vicdanlarına dönüp (kendi kendilerine) dediler ki: Doğrusu siz haksızsınız.”
v. NUR 24/12: “Erkek ve kadın müminlerin, bu iftirayı işittiklerinde kendi vicdanları ile hüsnü zanda bulunup da, ‘bu apaçık bir iftiradır’ demeleri gerekmez miydi?”
vi. NEML 27/14: “Ve vicdanları bunlar(ın doğruluğun)a tam bir kanaat getirdiği halde, zulüm ve kibirlerinden ötürü onları bile bile inkâr ettiler. Bozguncuların sonunun nice olduğuna bir bak!”
13.http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/conscience (son erişim: 01.11.2014)
14. Diğer düalizmler: Birey – Topluluk, Kamu – Özel ve Zengin – Fakir (Ezen – Ezilen)
15. taskıslasahnesi.net/2011/04/antigone (son erişim: 01.11.2014)
16. taskıslasahnesi.net/2011/04/antigone (son erişim: 01.11.2014)
17. “Siyasi Düşünce Tarihi”, Donald G. Tannenbaum ve David Schultz, Türkçeye çeviren Fatih Demirci Adres Yayınları, 2013, sayfa: 51
18. “Siyasi Düşünce Tarihi”, Donald G. Tannenbaum ve David Schultz, Türkçeye çeviren Fatih Demirci Adres Yayınları, 2013, sayfa: 45
Oyundaki bir başka sorgulama, Batı siyaset felsefesinin dört düalizminden biri olan kadın - erkek çatışmadır. (14) O dönemin çoğu tragedyalarında olduğu gibi, toplumdaki korunmuş ya da dışlanmış statülerinden dolayı polise karşı yegâne bakış açısı ve meydan okumayı temsil edebilen kadınlara tahsis edilir. (15) Bu açıdan eserin bir başka didaktik özelliği kadının başkaldırısından ötürü feminizmin ilk hareketi olarak görülmesidir. Yani, Antigon, kadınların, karşı gelmeyi ve siyasal otoritenin yalnızca bir erkek alanı olmadığını da içeren de siyasal faaliyete bulunabileceğini gösterir.
Tüm eser boyunca Kreon’un ifadelerinden alınan bazı pasajlar bugün feministler tarafından sıklıkla kullanılan argümanlardır.
- “… Benim emrimi bile bile bunu yapmaya hangi erkek cesaret eder ...”
- “… Hayatım boyunca hiçbir kadın çekip çeviremez beni …”
- “… Eğer iktidardan düşmek kaçınılmazsa hiç olmasa erkek elinden olmalı. Kadınları söz sahibi yaptın, dedirtmem hiç kimseye…”
Günümüzden bakıldığında, aslında söz konusu durumun bir çelişki olmadığı, kadının toplumsal konumunun sadece gelenek tarafından değil, siyasi otorite tarafından da şekillendirildiği ve dolayısıyla Antigon’un bir erkeğe karşı çıkarak geleneğe mi siyasi otoriteye mi karşı çıktığının muğlaklaştığı tespit edilmiştir. (16)
Bu kısım için bir sonuçlandırma yapmak gerekirse, Sofokles’in Antigon’u, kadınların karşı gelmeyi ve siyasal otoritenin yalnızca bir erkek alanı olmadığını da içeren de siyasal faaliyette bulunabileceğini gösterir. (17)
Sonuç
Antigon ve Antigon tarzı eserler, birliği tehdit eder görünen çok sayıdaki siyasal sorunları ve çatışmaları gündeme getirmek ve aydınlanmak için retorik ve teatral durumları kullanma çabalarının bir ürünüdür. (18) Yani, Antik Yunan dönemi tragedya örneği olan Antigon’un kardeşini gömme tutkusu ve akabinde gerçekleşen olaylar aslında 2 – 3 günlük bir süreyi kapsasa da Antigon bugün modern dönem insanoğlunun sıklıkla karşılaştığı vicdan, otorite, aile bağları gibi birçok ikilemin Antik Yunan’daki örneğidir. Bu ikilemler kadar kadının erkek üstünlüğüne karşı göstermiş olduğu dirayet ile de gerek pre-modern (modern öncesi) gerekse modern dönem feministler için önemli bir figürdür. Bunun yanı sıra, gücü elinde bulunduran halkı yönetme gayesi ile belirli mevkilere gelen yöneticilerin bu güçten aldıkları ivme ile gücü nasıl bir tehdit ve şantaj maşası olarak kullanmaları adına önemli bir örnektir.
Sokrates ile yeni bir döneme giren Antik Yunan filozoflarının üzerinde tartıştıkları birçok sorunun ve konunun tarih boyunca sadece format değiştirerek bugünlere gelmesi aslında insanlık tarihinin dipsiz bir kuyu olmasındandır.
Kaynaklar, Referanslar ve Dipnotlar
Ana Kaynaklar
· “Antigon”, Sophokles, Türkçeye çeviren Ari Çokona, İş Bankası Kültür Yayınları/ Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi, 2014
· “Mitoloji Sözlüğü”, Azra Erhat, Remzi Kitapevi, 2004
Referanslar ve Dipnotlar
1 “Antigone’nin İki Farklı Yorumu”, Dilek Zerenler, Türkiye Araştırmaları Dergisi, sayfa: 264 – 265
2. http://www.bilgicik.com/tag/tragedya-nedir/ (son erişim: 01.11.2014)
3. abs.kafkas.edu.tr/upload/225/Antigone1.doc (son erişim: 01.11.2014)
4. abs.kafkas.edu.tr/upload/225/Antigone1.doc (son erişim: 01.11.2014)
5. abs.kafkas.edu.tr/upload/225/Antigone1.doc (son erişim: 01.11.2014)
6. “Antigone’nin İki Farklı Yorumu”, Dilek Zerenler, Türkiye Araştırmaları Dergisi, sayfa: 266
7. Bu cümlede geçen “high politics” kavramının tam çeviri anlamı yüksek politika anlamına gelse de burada “yüksek mahiyetli” kavramı kullanılmıştır. Aynı cümlede geçen “low politics” kavramının tam çeviri anlamı ise düşük politika anlamında gelse de burada “düşük mahiyetli” kavramı kullanılmıştır.
8. “Siyasi Düşünce Tarihi”, Donald G. Tannenbaum ve David Schultz, Türkçeye çeviren Fatih Demirci, Adres Yayınları, 2013, sayfa: 47
9.http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/authority (son erişim: 01.11.2014)
10. “Siyaset Teorisinde ‘Otorite’ Kavramı”, Dr. Hüseyin Bal, Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/2 Winter, 2014, Ankara, sayfa: 247
11. “Siyasi Düşünce Tarihi”, Donald G. Tannenbaum ve David Schultz, Türkçeye çeviren Fatih Demirci, Adres Yayınları, 2013, sayfa: 47
12. İçerisinde “Vicdan” geçen Kur’an-ı Kerim ayetleri:
i. EN’AM 6/24: “Bak, vicdanlarına karşı nasıl yalan söylediler! O uydurdukları putlar da kendilerinden kaybolup gitti.”
ii. TEVBE 9/118: “Allah, haklarında hüküm beklenen o üç kişiyi de bağışladı. Çünkü o derece bunalmışlardı ki, yeryüzü bütün genişliğine rağmen onlara dar gelmeye başlamıştı, vicdanları da kendilerini sıkıntıya sokmuştu. Allah’tan kurtuluşun, ancak Allah’a sığınmakta olduğunu anlamışlardı. Sonra da Allah, onları tövbekâr olmaya muvaffak kıldı da tövbelerini kabul buyurdu. Şüphesiz ki Allah, tövbeleri çok çok kabul edendir, çok merhametli olandır.”
iii. RA’D 13/19: “Şimdi Rabbinden sana indirilenin gerçekten hak olduğunu bilen bir kimse, kör olan bir kimse gibi olur mu? Fakat bunu ancak üstün akıllı ve temiz vicdanlı kimseler idrak ederler.”
iv. ENBİYA 21/64: Bunun üzerine vicdanlarına dönüp (kendi kendilerine) dediler ki: Doğrusu siz haksızsınız.”
v. NUR 24/12: “Erkek ve kadın müminlerin, bu iftirayı işittiklerinde kendi vicdanları ile hüsnü zanda bulunup da, ‘bu apaçık bir iftiradır’ demeleri gerekmez miydi?”
vi. NEML 27/14: “Ve vicdanları bunlar(ın doğruluğun)a tam bir kanaat getirdiği halde, zulüm ve kibirlerinden ötürü onları bile bile inkâr ettiler. Bozguncuların sonunun nice olduğuna bir bak!”
13.http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/conscience (son erişim: 01.11.2014)
14. Diğer düalizmler: Birey – Topluluk, Kamu – Özel ve Zengin – Fakir (Ezen – Ezilen)
15. taskıslasahnesi.net/2011/04/antigone (son erişim: 01.11.2014)
16. taskıslasahnesi.net/2011/04/antigone (son erişim: 01.11.2014)
17. “Siyasi Düşünce Tarihi”, Donald G. Tannenbaum ve David Schultz, Türkçeye çeviren Fatih Demirci Adres Yayınları, 2013, sayfa: 51
18. “Siyasi Düşünce Tarihi”, Donald G. Tannenbaum ve David Schultz, Türkçeye çeviren Fatih Demirci Adres Yayınları, 2013, sayfa: 45
