HEIDEGGER VE FELSEFE - 4
|
|
Metafiziğin aşılması, her şeyden önce, insanın varlığın unutulmuşluğuna inanmasıyla mümkündür. Bunu gören kişiler bu unutulmuşluğa dikkat etmeyi öğrenmeli ve onun tecrübesini edinmeye açık olmalıdırlar. Böyle bir tecrübe, varlığın insanla bağının içine girmek, bu bağı orada korumak için dikkat etmeyi öğrenmektir28 Yani, insan varlığı varlığın açıklığında, açıkta durarak kendiyle bağını korumayı görev edinmeli, bu yüzden de varolanda oyalanmamalıdır. Bunun gerçekleşmesi için düşünme daha düşünürce bir düşünme haline gelmelidir.29
Kişinin kendi özünde, insan olarak metafizik özü açığa çıkarması özlü düşünmenin de metafizik tarzdaki yolunu açar. Kişi, öncelikle dünyayla olağan hale gelen bağını aşmak zorundadır. İşte bu aşma hem varolanı bir bütün olarak açığa koymalı hem de kişiyi kendi özüne götürmelidir. Bu, Heidegger'e göre, bir yaşantı olarak "hiç"i yaşamaktır.
Varolanın varlığını araştırma da böyle bir hiç yaşantısını gerekli kılar. Böyle bir yaşantı insana Heidegger'in önerdiği türde felsefe etkinliğinde bulunma yolunu da açmaktadır. Felsefe etkinliği ile bütününde varolana yer açılır, günlük bilme ve değer anlayışı kırılır ve hiçin insanda ortaya çıkarttığı sallantı sürekli olur. "Aşkın olanın" dolaylı ya da dolaysız tasarımlama alanında hareket eden her felsefe Heidegger'e göre zorunlu olarak asıl anlamda ontoloji olarak kalır.30
Notlar:
1- Heidegger'in yaşam öyküsü ve eserlerinin listesi A.Kadir Çüçen'in Heidegger'de Varlık ve Zaman kitabının Beşinci Bölümünde kapsamlı olarak bulunabilir.
2- Martin Heidegger, Parmenides, translated by André Schuwer and Richard Rojcewicz, Bloomington: Indiana University Press, 1992, s. 7.
3- Martin Heidegger, An Introductıon to Metaphysics, translated by Ralph Manheim, New Haven: Yale University Press, 1959, s. 12.
4- Martin Reiner, “Heidegger and the Greeks”, The Heidegger Case: On Philosophy and Politics, edited by Tom Rockmore and Joseph Margolis, Philadelphia: Temple University Press, 1992, ss. 170-171.
5- Martin Heidegger, Varlık ve Zaman,, s. 272.
6- Martin Heidegger, “Letter to Humanism”, Basic Writtings, edited by David F. Krell, New York: Harper & Row, Publ., 1977 s. 216.
7- A.g.e., s. 13.
8- Heidegger’in “her sorgulama, bir şeyin sorgulaması” önermesiyle vurgu yapmak istediği şey, fenomenolojik sorgulama anlayışıdır. Çünkü fenomenolojiye göre, bilinç, bir şeyin bilinci olarak bilinçtir. Başka bir söylemle boş ya da saf bilinç yoktur; bilinç her zaman yönelmişliktir. Aynı analojiyle, Heidegger’in sorgulaması da her zaman bir şeyin ne olduğu sorgulamasıdır. Böyle bir sorgulama da kendi içinde bazı önsel yönlendirmeye sahiptir.
9- Heidegger’e göre, bu tür bir sorgulamada dairesel veya döngüsel akıl yürütme bulunmaz. Başka bir söyleyişle, Varlığı kendi varlığında inceleme bir tür döngüsellik değildir. Bu sorgulama varlığın kendiliğini sorgulayan varlığın varolma tarzlarının doğrudan sorgulanmasıdır.
10- Heidegger’in Varlık ve Zaman’da bazı yeni kavramlar kullandığını Ön Söz’de dile getirmiştik. Bunlardan bir çift olan existentiell ve ontik Heidegger felsefesinde önemli bir yer tutar. Existentiell ve ontik, nesnelere, şeylere veya varlıklara ait bir özellik olup varoluşsal ve ontolojik bir yapı yerine, tekil bir yapı özelliği gösterir. Birşeyin kendini ontik ve existetiell yapıda kavraması onun temel varoluşsal yapısını otantik değil de, sadece nesne olarak kendini kavradığını gösterir. Ontik ve existentiell yapıdaki varlıklar veya şeyler Dünya-içinde-Varlık olamazlar, yani varoluşları yoktur.
11- Existential-ontolojik yapı Varlığın varoluşsal yapısını veren ve onu Dünya-içinde-Varlık yapan özelliğidir.
12- Tematik anlama, belli kategori ve kavramlar ışığındaki anlamadır. Örneğin, Kant’ın Saf Aklın Eleştirisi’iyle yapmak istediği şey, akıllı bir varlığın bilme yapısını ve işleyişini ortaya koymaktı. O hâlde, bir şeyi kuramsal, ussal, kavramsal bir yapıya veya sisteme indirgeyerek açıklama, tematik veya şematik açıklamadır.
13- A.g.e., s. 41.
14- Işık Eren, 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, Asa Kitabevi, Bursa, 2005, s. 35.
15- A.g.e., s. 37.
16- Heidegger’in 1968 yılında yaptığı tek televizyon konuşmasında, kendisine salt ontolojiyi hesap ettiği ve insanı ele almadığı konusunda yapılan eleştirilere verdiği cevaptır. Alıntı yapılan eser: Işık Eren, 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, Asa Kitabevi, Bursa, 2005, s. 39.
17- Işık Eren, 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, Asa Kitabevi, Bursa, 2005, s. 39.
18- A.g.e., s. 39.
19- Martin Heidegger. Metafizik Nedir? Çeviren Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayını, 1991. s. 76. Alıntı yapılan eser: Işık Eren, 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, Asa Kitabevi, Bursa, 2005.
20- A.g.e., s. : 76.
21- Martin Heidegger, Brief Über der Humanismus (Hümanizm Üzerine Mektuplar) Basılmamiş çeviri. 1946: Prg. I.
22- Işık Eren, 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, Asa Kitabevi, Bursa, 2005, s. 41.
23- Martin Heidegger, Brief Über der Humanismus (Hümanizm Üzerine Mektuplar) Basılmamiş çeviri. 1946: Prg. 33.
24- Işık Eren, 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, Asa Kitabevi, Bursa, 2005, s. 44.
25- Martin Heidegger, Brief Über der Humanismus (Hümanizm Üzerine Mektuplar) Basılmamiş çeviri. 1946 Prg. 43
26- A.g.e., Prg. 4.
27- Işık Eren, 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, Asa Kitabevi, Bursa, 2005, s. 49-50.
28- Martin Heidegger, Metafizik Nedir? Çeviren Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayını, 1991. s. 12,
29- A.g.e., 12.
30- Işık Eren, 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, Asa Kitabevi, Bursa, 2005, s. 50.
Kaynakça
Çüçen, A.Kadir. Heidegger'de Varlık ve Zaman, Asa Kitabevi,Bursa, 2005.
Eren, Işık. 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, AsaKitabevi, Bursa, 2005.
Heidegger, Martin. Varlık ve Zaman, (Being and Time), trans. by J.
Stanbaugh, New York: State University of New York Press,
1996, ve Being and Time, trans. by John Macquarrie and
Edward Robinson, New York: Harper and Row, Publ., 1962.
An Introduction to Metaphysics, translated by Ralph Manheim, New Haven: Yale University Press, 1959.
The Basic Problems of Phenomenology, trans. & intr. by
Albert Hofstadter, Bloomington: Indiana University Press,New York: Harper and Row. 1982.
"On the Essence of Truth" , Basic Writings, trans. David Farrell Krell, New York: Harper and Row, Publ., 1977.
Parmenides, translated by André Schuwer and Richard Rojcewicz, Bloomington: Indiana University Press, 1992.
"Letter to Humanism", Basic Writtings, edited by David F. Krell, New York: Harper and Row, Publ., 1977
"Dünya Resiminin Çağı", "The Age of World Picture", 1938,The Question Concerning Technology and Other Essays, trans. by W. Lowit, New York: Harper & Row, 1977.
Prof. Heidegger'e 1933'te Neler Oldu? Çeviren Turhan Ilgaz, İstanbul: Y. K. Y., 1993.
Metafizik Nedir? Çeviren Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayını, 1991.
Brief Über der Humanismus (Hümanizm Üzerine Mektuplar) Basılmamiş çeviri. 1946.
Kişinin kendi özünde, insan olarak metafizik özü açığa çıkarması özlü düşünmenin de metafizik tarzdaki yolunu açar. Kişi, öncelikle dünyayla olağan hale gelen bağını aşmak zorundadır. İşte bu aşma hem varolanı bir bütün olarak açığa koymalı hem de kişiyi kendi özüne götürmelidir. Bu, Heidegger'e göre, bir yaşantı olarak "hiç"i yaşamaktır.
Varolanın varlığını araştırma da böyle bir hiç yaşantısını gerekli kılar. Böyle bir yaşantı insana Heidegger'in önerdiği türde felsefe etkinliğinde bulunma yolunu da açmaktadır. Felsefe etkinliği ile bütününde varolana yer açılır, günlük bilme ve değer anlayışı kırılır ve hiçin insanda ortaya çıkarttığı sallantı sürekli olur. "Aşkın olanın" dolaylı ya da dolaysız tasarımlama alanında hareket eden her felsefe Heidegger'e göre zorunlu olarak asıl anlamda ontoloji olarak kalır.30
Notlar:
1- Heidegger'in yaşam öyküsü ve eserlerinin listesi A.Kadir Çüçen'in Heidegger'de Varlık ve Zaman kitabının Beşinci Bölümünde kapsamlı olarak bulunabilir.
2- Martin Heidegger, Parmenides, translated by André Schuwer and Richard Rojcewicz, Bloomington: Indiana University Press, 1992, s. 7.
3- Martin Heidegger, An Introductıon to Metaphysics, translated by Ralph Manheim, New Haven: Yale University Press, 1959, s. 12.
4- Martin Reiner, “Heidegger and the Greeks”, The Heidegger Case: On Philosophy and Politics, edited by Tom Rockmore and Joseph Margolis, Philadelphia: Temple University Press, 1992, ss. 170-171.
5- Martin Heidegger, Varlık ve Zaman,, s. 272.
6- Martin Heidegger, “Letter to Humanism”, Basic Writtings, edited by David F. Krell, New York: Harper & Row, Publ., 1977 s. 216.
7- A.g.e., s. 13.
8- Heidegger’in “her sorgulama, bir şeyin sorgulaması” önermesiyle vurgu yapmak istediği şey, fenomenolojik sorgulama anlayışıdır. Çünkü fenomenolojiye göre, bilinç, bir şeyin bilinci olarak bilinçtir. Başka bir söylemle boş ya da saf bilinç yoktur; bilinç her zaman yönelmişliktir. Aynı analojiyle, Heidegger’in sorgulaması da her zaman bir şeyin ne olduğu sorgulamasıdır. Böyle bir sorgulama da kendi içinde bazı önsel yönlendirmeye sahiptir.
9- Heidegger’e göre, bu tür bir sorgulamada dairesel veya döngüsel akıl yürütme bulunmaz. Başka bir söyleyişle, Varlığı kendi varlığında inceleme bir tür döngüsellik değildir. Bu sorgulama varlığın kendiliğini sorgulayan varlığın varolma tarzlarının doğrudan sorgulanmasıdır.
10- Heidegger’in Varlık ve Zaman’da bazı yeni kavramlar kullandığını Ön Söz’de dile getirmiştik. Bunlardan bir çift olan existentiell ve ontik Heidegger felsefesinde önemli bir yer tutar. Existentiell ve ontik, nesnelere, şeylere veya varlıklara ait bir özellik olup varoluşsal ve ontolojik bir yapı yerine, tekil bir yapı özelliği gösterir. Birşeyin kendini ontik ve existetiell yapıda kavraması onun temel varoluşsal yapısını otantik değil de, sadece nesne olarak kendini kavradığını gösterir. Ontik ve existentiell yapıdaki varlıklar veya şeyler Dünya-içinde-Varlık olamazlar, yani varoluşları yoktur.
11- Existential-ontolojik yapı Varlığın varoluşsal yapısını veren ve onu Dünya-içinde-Varlık yapan özelliğidir.
12- Tematik anlama, belli kategori ve kavramlar ışığındaki anlamadır. Örneğin, Kant’ın Saf Aklın Eleştirisi’iyle yapmak istediği şey, akıllı bir varlığın bilme yapısını ve işleyişini ortaya koymaktı. O hâlde, bir şeyi kuramsal, ussal, kavramsal bir yapıya veya sisteme indirgeyerek açıklama, tematik veya şematik açıklamadır.
13- A.g.e., s. 41.
14- Işık Eren, 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, Asa Kitabevi, Bursa, 2005, s. 35.
15- A.g.e., s. 37.
16- Heidegger’in 1968 yılında yaptığı tek televizyon konuşmasında, kendisine salt ontolojiyi hesap ettiği ve insanı ele almadığı konusunda yapılan eleştirilere verdiği cevaptır. Alıntı yapılan eser: Işık Eren, 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, Asa Kitabevi, Bursa, 2005, s. 39.
17- Işık Eren, 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, Asa Kitabevi, Bursa, 2005, s. 39.
18- A.g.e., s. 39.
19- Martin Heidegger. Metafizik Nedir? Çeviren Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayını, 1991. s. 76. Alıntı yapılan eser: Işık Eren, 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, Asa Kitabevi, Bursa, 2005.
20- A.g.e., s. : 76.
21- Martin Heidegger, Brief Über der Humanismus (Hümanizm Üzerine Mektuplar) Basılmamiş çeviri. 1946: Prg. I.
22- Işık Eren, 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, Asa Kitabevi, Bursa, 2005, s. 41.
23- Martin Heidegger, Brief Über der Humanismus (Hümanizm Üzerine Mektuplar) Basılmamiş çeviri. 1946: Prg. 33.
24- Işık Eren, 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, Asa Kitabevi, Bursa, 2005, s. 44.
25- Martin Heidegger, Brief Über der Humanismus (Hümanizm Üzerine Mektuplar) Basılmamiş çeviri. 1946 Prg. 43
26- A.g.e., Prg. 4.
27- Işık Eren, 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, Asa Kitabevi, Bursa, 2005, s. 49-50.
28- Martin Heidegger, Metafizik Nedir? Çeviren Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayını, 1991. s. 12,
29- A.g.e., 12.
30- Işık Eren, 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, Asa Kitabevi, Bursa, 2005, s. 50.
Kaynakça
Çüçen, A.Kadir. Heidegger'de Varlık ve Zaman, Asa Kitabevi,Bursa, 2005.
Eren, Işık. 20. yy’da Felsefe: Karşı Çıkışlar ve Yeni Arayışlar, AsaKitabevi, Bursa, 2005.
Heidegger, Martin. Varlık ve Zaman, (Being and Time), trans. by J.
Stanbaugh, New York: State University of New York Press,
1996, ve Being and Time, trans. by John Macquarrie and
Edward Robinson, New York: Harper and Row, Publ., 1962.
An Introduction to Metaphysics, translated by Ralph Manheim, New Haven: Yale University Press, 1959.
The Basic Problems of Phenomenology, trans. & intr. by
Albert Hofstadter, Bloomington: Indiana University Press,New York: Harper and Row. 1982.
"On the Essence of Truth" , Basic Writings, trans. David Farrell Krell, New York: Harper and Row, Publ., 1977.
Parmenides, translated by André Schuwer and Richard Rojcewicz, Bloomington: Indiana University Press, 1992.
"Letter to Humanism", Basic Writtings, edited by David F. Krell, New York: Harper and Row, Publ., 1977
"Dünya Resiminin Çağı", "The Age of World Picture", 1938,The Question Concerning Technology and Other Essays, trans. by W. Lowit, New York: Harper & Row, 1977.
Prof. Heidegger'e 1933'te Neler Oldu? Çeviren Turhan Ilgaz, İstanbul: Y. K. Y., 1993.
Metafizik Nedir? Çeviren Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayını, 1991.
Brief Über der Humanismus (Hümanizm Üzerine Mektuplar) Basılmamiş çeviri. 1946.
